ΒΑΡΚΑΛΑΣ ΣΑΜΟΥ

ΜΗΚΟΣ ΣΚΑΦΟΥΣ: 14.40 m | ΜΗΚΟΣ ΟΜΟΙΩΜΑΤΟΣ: 0,90 m | ΚΛΙΜΑΞ: 1/16 | ΥΛΙΚΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ: Πεύκο ΙΣΤΙΟΦΟΡΙΑ: ΜΠΟΥΜΑ

Ο αριθμός των Ελληνικών τύπων σκαφών που έπλεαν στις θάλασσες, την περίοδο τέλους 19ου αι. αρχές 20ου, υπολογίζεται ότι ξεπερνούσε τους εξήντα. Στο σύνολο αυτό δεν συμπεριλαμβάνονται οι βάρκες των λιμνών και των εκβολών ποταμών, που θεωρείται αρκετά μεγάλος.

Κάθε περιοχή της Ελληνικής θαλάσσιας επικράτειας είχε χαρακτηριστικούς τύπους σκαφών, τα οποία ήταν κατασκευασμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να αντιμετωπίζουν τις ιδιαίτερες καιρικές συνθήκες των διαφόρων περιοχών.

Ενα τρεχαντήρι του Ιονίου πελάγους ήταν διαφορετικό από ένα αντίστοιχο που είχε κατασκευαστεί να πλέει στα νερά του Αιγαίου. Δυστυχώς οι περισσότεροι τύποι των Ελληνικών παραδοσιακών σκαριών δεν υπάρχουν σήμερα. Σάπισαν εγκαταλελειμμένα από τους σύγχρονους Ελληνες, αποκόπτοντας τις ρίζες μας με την ναυτική παραδοσιακή ναυπηγική.

Ενας μικρός αριθμός παραδοσιακών σκαφών σαπίζει σε διάφορα καρνάγια και ακτές, της πατρίδος μας. Το φαινόμενο αυτό είναι απαράδεκτο. Η Ελλάδα, χώρα με την μεγαλύτερη ναυτική παράδοση και ιστορία δεν ενδιαφέρεται να σώσει την ναυτική μας πολιτισμική κληρονομιά. Τα κοσμήματα της παραδοσιακής ναυπηγικής δεν μπορούν να αποτυπωθούν σε ομοιώματα γιά να μπορούμε να τα θαυμάζουμε σήμερα, ο λόγος είναι ότι οι Ελληνες καραβομαραγκοί δεν τα κατασκεύαζαν με σχέδια, όπως έκαναν άλλοι Ευρωπαίοι συνάδελφοί τους, αλλά χρησιμοποιούσαν την μέθοδο του “χναριού”.

‘Ετσι όταν έφευγαν από ζωη αυτή, έπαιρναν και τα μυστικά μαζί τους. Ελάχιστα σκαριά έχουν κρατηθεί ζωντανά, χάριν προσπαθειών κυρίως ιδιωτών και μερικών κρατικών φορέων. Ορισμένοι προσπαθούν να τα συντηρήσουν γιά να μη σαπίσουν και άλλοι κατασκευάζουν τα ομοιώματά τους.

Ενα από τα σκαριά που διασώστηκε είναι ο βαρκαλάς “ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ” ο οποίος κατασκευάστηκε στο Καρλόβασι της Σάμου το 1929. Βρίσκεται σήμερα στο λιμάνι της Χίου χάριν της προσπάθειας της Νομαρχίας. Οι διαστάσεις του είναι, μήκος: 14,40 μ, πλάτος: 5,12 μ και ύψος 2,0 μ.

Ο Βαρκαλάς θεωρείται βασικός τύπος παραδοσιακού σκαριού. Οφείλει την ονομασία του από τη μορφή της πρύμνης του που φέρει άβακα. Η πρύμνη του ονομάζεται και “τάκος” ή “καθρέπτης”. Μπορούσε να είναι κατακόρυφη ή να έχει κλίση προς τα πίσω. Ο “τάκος” συνήθως έφερε ανάγλυφες διακοσμήσεις ανάλογα με το καρνάγιο που το έκτιζε.

Μεγάλων διαστάσεων βαρκαλάδες κατασκεύαζαν στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, Σάμο, Μυτιλήνη, Ικαρία, και Φούρνους. Στις Σποράδες, Σκιάθο. Στα Δωδεκάνησα, Σύμη, Κάλυμνο, Κάσο, και Ρόδο καθώς και τις Σπέτσες. Η ύπαρξη του τάκου και το μεγάλο φάρδος του σκάφους δημιουργούσε μεγάλη χωρητικότητα και επομένως χρησιμοποείτο κυρίως ως εμπορικό.

Οι ιστιοφορίες που έφεραν οι βαρκαλάδες ήταν όμοιες με αυτές που έφεραν δίστηλα τρεχαντήρια και περάματα. Παραλλαγές του βαρκαλά ήταν η “Συμιακή Σκάφη” η “Σακολέβα” και μικρότερα σκάφη.

Γιά την κατασκευή του ομοιώματος αυτού χρησιμοποίησα την αποτύπωση των γραμμών των Κ. Κ. Δαμιανίδη και Β. Κωστούλα καθώς και στοιχεία που κατέγραψα επισκεπτόμενος την Σάμο και την Χίο.

Το ομοίωμα του βαρκαλά παρουσιάζεται επίσης στην ιστοσελίδα naftotopos.gr